Molla Abdussamed Toği’nin yanında, şafilerin âdeti olduğu, ders programlarında yer aldığı için Avamil-i Curcani’ye başladım. Bir ders de İzhar’dan okuyordum. Onu da hıfz ediyordum. Sırasıyla; Avamil, Zuruf, Terkip, Sadullah-ı Sağîr, Şerh-ı Muğni, Merah kitaplarını okudum.
Her gün okuduğum dersi, birinci gün yüz elli defa, ikinci gün yüz defa tekrar edip hıfz etmek (ezberlemek) suretiyle bu kitapları bitirdim. Merah adlı kitabın üzerine yazılan “Dinkoz” adlı şerhi de okudum. Sonra Hall’ul-meâkıt ve Netâic adlı kitaplardan sonra Câmi adlı kitaba geçtim. Önceki hocam 6 sene demişti, Allah’a şükür, ben bir senede Molla Cami’ye yetiştim.
Burada gereken ilimleri okuduğumu düşünerek, ilmimin devamını Suriye’de sürdürmek istedim ve oradan ayrıldım.
TEKRAR ABDUSSAMED HOCAM’IN YANINDA
Suriye’den döndükten sonra, daha önce kendisinden ders aldığım ilk hocam olan Molla Abdussamed’in yanına gittim. Molla Abdussemet Yuvacık köyünde[1] bulunuyordu. Hocamdan, münazara ilminden Uluğ ve Mesudi, Cami haşiyesi olan Abdulgafur-i Lari adlı kitabı okudum.
Bir gün Molla Abdussamet bana
-Bir komşumuz vardır. Aslen Lice’lidirler. Seni onların kızlarıyla evlendireyim.
Ben önceleri evliliğe soğuk baktım. Çünkü eğitimimi tamamlamak istiyordum. Hatta Mısır’a gidip Kur’ân’ı tecvid üzere, farklı kıraatlerde okumayı öğrenmek istiyor, onun için de evlenmeyi düşünmüyordum. Molla Abdussamet Hocam çok ısrar etti. Ben de sözünden dışarı çıkamadım. Okumaya devam etmek şartıyla evlenmeyi kabul ettim.
Yuvacık Köyü Medresesi
Yuvacık Köyü, Diyarbakır’ın Çınar ilçesine bağlı bir köydür. Diyarbakır iline 28 km, Çınar ilçesine 20 km uzaklıktadır.
Yuvacık Köyü ve Seyda Molla Tahir (ö. 1964) Yuvacık köyünde müderrislik yapan ve burada iz bırakan ünlü âlim, 1964 yılında vefat eden Seyda Mela Tahir’dir. Bu zatın yanında okuyan ünlü talebelerinden biri de merhum Seyda Şeyh Muhammed Arabkendî’dir. Arabkendî bu hocasının yanında Nahiv ilmiyle ilgili “Hallu’l-Meakıd”, “Sadullah Berda’î” ve “Suyûtî” (el-Behcetu’l-Mardiyye) adlı kitapları okumuştur.
Yuvacık Köyü ve Seydam Molla Muhammed Xerzî Yuvacık Köyü Medresesi, benim de okuduğum köy medreselerinden biridir. Seyda Molla Muhammed Xerzî/Cîmzerqî olarak meşhur olan ve ileri yaşına rağmen halen Diyarbakır’ın Huzurevleri semtinde müderrislik hizmetlerini sürdüren hocamızın yanında Nahiv ilminde medreselerde “Molla Camî” (el-Fevaidu’d-Diyaiyye) adlı eserin ilk yarısını okudum. Bu kitaptaki “hevalders”im, halen Şırnak’ta müderrislik yapmaya devam eden Seyda Molla Ömer Koçer’dir. Soyadı Ünsal olan ve 1937 yılında Xerzan’ın meşhur köylerinden biri olan Cîmzerq’te doğan Seydam Molla Muhammed’in sırayla müderrislik yaptığı ve bu bağlamda yüzlerce talebe okutup onlarcasına icazetname verdiği medreseler şunlardır: Hola Köyü (1965-1971) Yuvacık Köyü (1971-1980) Fetla Jorîn Köyü (1980-1987) Haciya Köyü (1987-1994) Huzurevleri (1994-)
Yuvacık Köyü ve Seyda Molla Mahmud Yuwacixî (1948-2014) Yuvacık Köyü Medresesi’nde müderrislik yapan âlimlerden biri de aynı zamanda bu köyde doğan rahmetli Seyda Molla Mahmud Yuvacixî’dir. Seyda Molla Mahmud, 1948 yılında Çınar’ın Yuvacık köyünde 4 erkek ve 3 kız olmak üzere 7 çocuklu bir ailede doğmuş, 2014 yılında vefat etmiştir. Babası Hacı Tahir, annesi Besna’dır. Köyünün ismi ile meşhur olan Seyda’nın soyadı Çakmak olup 48 yıl boyunca bilfiil medreselerde öğrenci yetiştirmiştir. Seyda, amcası Hacı Sait’in kızı Vesile Hanım’la evlenmiş ve bu evliliğinden sekizi kız, altısı erkek olmak üzere on dört çocuğu olmuştur. Tahsili ve Müderrisliği: Seyda tahsiline ilk olarak Yuvacık Köyü’nde Molla Muhammed Yekçav’ın yanında “İbn-i Kasım”, “Emsile”, “Bina”, “İzzi” ve “Tesrîfa Kurmancî” adlı kitapları okuyarak başlamıştır. İbni Kasım’ı üç kere okumuş ve daha çocukken Molla Cami okuyan öğrencilerden daha düzgün Arapça metinler okurmuş. Daha sonraları babasının teşvikiyle köyünün dışına ilim tahsiline çıkmıştır. Köylerinin yakınında bulunan Kervanpınar (Arzuoğlu), Ulamlı ( Hola), Başaklı ( Hüccetî) gibi köylerde kısa bir süre okumuştur. Daha sonraları Mardin Mazıdağı ilçesine bağlı Yukarı Konak (Xanika Jor) köyünde Molla Muhammed Nur’un yanında ilim tahsilini yapmıştır. Seyda, o dönem Hıdırilyas köyünde müderris olan Seyda Molla Yasin Toprak’tan da bir süre ders almıştır. Daha sonraları Çınar’ın Başalan (Sergelya) köyüne giden Seyda burada Molla Abdullah Koğî’nin yanında tahsiline devam etmiş ve icazetini de 18 yaşındayken ondan almıştır. Seyda yüzlerce talebe okutmuş ve birçoğuna icazet vermiştir. İcazet verirken bütün çevre âlimlerine, bazı İlahiyat Fakültesi öğretim üyelerine ve bütün köylülere haber verirdi. İcazet töreninden sonra icazet yemeğine herkes davet edilirdi. İcazet alan birçok öğrencisi halen imamlık yapmakta; bazıları ise, medreselerde ders vermektedir. Bazı talebeleri de Üniversite hocalığı yapmaktadır. Seyda, ilmî icazetini Seyda Molla Abdullah Koğî’den alır almaz doğduğu köy olan Yuvacık’ta medresede ders vermeye başlamıştır. Ortalama talebe sayısı 30 idi. Talebeleri arasında yaşça ondan büyük olanlar da vardı. Askerlik yaptıktan sonra 1969 yılında, o dönem Yuvacık köyünün mezrası olan Şixretepe’de fahri imamlık yapmış ve orada da talebe okutmaya devam etmiştir. Birkaç yıl burada kaldıktan sonra Çınar’da Camiya Macira’da (Yeni Mahalle Camii) imamlık yapmış. Aynı zamanda müderrislik yaparak öğrenci yetiştirmeye devam etmiştir. O zamanın kendisine has bazı sıkıntılarından dolayı tekrar Şixretepe’ye dönmüş ve aynı şekilde imamlığa ve müderrisliğe devam etmiştir. Seyda, Şixretepe’de yaklaşık 15 yıl kaldıktan sonra tekrar kendi köyü Yuvacık’a dönmüştür. Seyda, Çınar’da 4, Şixretepe’de 15 ve Yuvacık’ta 29 sene olmak üzere 48 yıl müderrislik yapmıştır. Vefat edene kadar da Yuvacık Medresesi’nde dersler vermiştir. İki yüz yıldan fazla bir süre ilim ve irfan yuvası olan, birçok talebeye ev sahipliği yapan Yuvacık Köyü, Seyda’yla beraber bu misyonunu en iyi şekilde günümüze kadar sürdürmeyi başarmıştır. El Emeğine Verdiği Önem: Seyda’nın imamlıktan aldığı maaş hem ailesine hem de medresenin ihtiyaçlarına yetmediği için, köyde farklı işlerle de uğraşmıştır. Örneğin un değirmeni işletmiş ve toprak ekmiştir. Ancak bu meşguliyetler onu ilim hizmetinden hiçbir zaman alıkoymamıştır. Zira o, bütün bu dünya işlerini medresesi ayakta dursun diye yapmıştır. Onun anlayışına göre bir âlim aynı zamanda dünya işlerinde de başarılı olabilmeli ve böylece kimseye muhtaç olmamalıydı. Seyda dünya işleriyle de uğraşmasından dolayı çevresi ve birçok arkadaşı tarafından kınanmıştır. Onlara göre Seyda yanlış bir yoldaydı. Çünkü bir imam dünya işleriyle uğraşmamalıydı. Bu noktada kendisini ilk takdir eden ve destekleyen ise Şeyh Muhammed Arabkendî olmuştur. Şeyhi, değirmen işlettiği için kendisini tebrik ve takdir ettiğinde, Seyda doğru yolda olduğunu bir kez daha anlamıştır. Seyda, Şeyh Muhammed Arabkendî’nin takdir sözünü şöyle naklederdi: “Millet sana zekât verip minnet edeceğine, sen para kazanıp onlara zekât ver. Başkalarına muhtaç olacağına, muhtaçlara yardım et.” Vefatı: Seyda, kalp kapakçığındaki rahatsızlık için Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde uygulanan Mitra Clip (Mandallama) yöntemi ile tedavi olmak istiyordu. Ancak doktoru kendisine ileri tarihte bir randevu verince 9 Temmuz 2014 tarihinde evine döndü. Döndüğü gece rahatsızlanıp hastaneye kaldırıldı ve vefat etti. Binlerce kişi eşliğinde Yuvacık Köyü Mezarlığı’nda defnedildi. Seyda’nın vefatından sonra yerini oğlu Molla Mehmet Tahir Çakmak almıştır. Molla Tahir köyün hem resmi imamı hem de medresenin tedrisatı ve idaresini babasından devralmış ve halen bu görevini sürdürmektedir.
Seydam Molla Muhammed Dengnekir (ö. 1992) medreseye ilk başladığım senede “İzzî” kitabını okurken Seyda o sırada Diyarbakır’ın “Metranî” köyünde imam ve müderris idi. Ben “İzzî” kitabına onun medresesinde başladım. “Dengnekir” (Konuşmayan, Suskun) lakabıyla meşhur olan Seyda Molla Muhammed, 1918 tarihinde Şorşib köyünde dünyaya gelmiştir. Seyda’nın “Dengnekir” lakabıyla meşhur olmasının nedeni daha medresede iken, çok zorunlu kalmadıkça konuşmamasıydı. Zorunlu olarak konuştuğunda da çok az konuşurdu. Dersleri sadece dinleyerek alırdı. İcazet alıp köylerde imamlık yaptığı zaman da çok az konuşurdu. Ders verdiği zaman, dersin seyrine göre konuşurdu.Seyda Dengnekir, medrese eğitiminin tamamına yakınını merhum Seyda Molla Yasin’den almıştır. Kendisi tıpkı Seyda Molla Şemseddin Çiçıkî, Seyda Molla Ali Çırıkî ve Seyda Molla Muhammed Saîd Taxıkî gibi, Seyda Molla Yasin’in ilk tabaka talebelerindendir. İcazetini Seyda Molla Yasin’den alan bu seydamız, aynı zamanda Seyda Molla Abdullah Qoxî’nin damadı ve Seyda Molla Muhammed Saîd Taxıkî’nin de bacanağıdır.Seyda Dengnekır salih, muttaki, ilmiyle amil, sakin, vakur, çok mütevazi bir zat idi. Diyarbakır’ın Metranî, Derik’in Xerarê ve Bimilin Hola/Ulam gibi köylerde imamlık ve müderrislik yapmıştır. Buralarda feqî okutmuş ve icazetnameler vermiştir. Seyda 1992 yılında Diyarbakır’ın Çermik ilçesindeki termal sıcak su tesisine gitmiş; orda tek odalı su havuzuna girerken kalbi dayanamayıp orada vefat etmiştir. Cenazesi Diyarbakır’a getirilmiş ve burada defnedilmiştir. Salih ve muttaki bir zat olarak bu seydamıza Allah’tan rahmet diliyoruz. https://www.guneydoguguncel.com/diyarbakir-in-fikir-ve-ilim-onculeri-26/4269/
MOLLA ABDUSSAMET KİMDİR?
el-ـüstâz el-âlim el-âmil Molla Abdussamed: Siirt’in Garza kazasındandı. Nahv ve Sarf ilimlerinde ondan ders almıştır.
1907 tarihinde Baykan ilçesine bağlı Comani köyünde dünyaya gelmiştir. Babasının ismi Molla İbrahim’ dir. Hayatı boyunca İslami ilimlerle meşgul olmuş ve bu hususta büyük gayret göstermiştir. Türkiye’de Kur’an İlminin sıkıntılı dönemlerinde küçük yaşta Comani’den Norşin’e giderek Hazret (Diyaüddin) medresesinde ilim tahsilinde bulunmuştur.
Kur’an ilmine ve medreselere olan baskıların daha da artması nedeniyle Hazret’in tavsiyesi üzerine birkaç arkadaşıyla birlikte ( ki bunlar bölgenin tanınmış ilim ve tasavvuf alimleri olan Hawelli (Baykan Köyü) büyük Üstad Molla Muhyeddin, Molla Muhammed Arapkendi ve Kasrevi Şeyh Abdulhakim) yaya olarak Norşin’den Suriye’deki Hazna Köyüne giderek Şeyh Ahmed Haznevi Hazretlerinin yanında üç sene boyunca ilim tahsiline devam etmişlerdir.
Daha sonra Türkiye’deki sıkıntıların hafiflemesi nedeniyle Seyda Molla Muhyeddin ile birlikte Baykan’a bağlı Hawel Köyüne gelerek, Seyda Molla Muhyeddin’nin yanında okumasına devam etmiştir. Bu arada bir müddet Baykan’a bağlı Nare köyündeki Molla Alaaddin yanında okumuştur. Ardından Siirt’li Meşhur Molla Halil’in torunu Zokeydli tanınmış Şeyh Mahmud Hazretlerinin yanına gelerek okumasına devam ettikten sonra yanında ilim icazetini almıştır.
Seyda Molla Abdussamed, daha sonra Siirt, Batman ve Diyarbakır’ın çeşitli köylerinde ilim tahsili vererek büyük gayretle talebe yetiştirmiştir.
Yetiştirmiş olduğu yüzlerce talebeleri arasında, Meşhur Molla Mehmet Emin ER Hocadır. Molla Mehmet Emin ER Hoca okumaya ilk olarak Molla Abdussamed’in yanında başlamış ve Molla Cami kitabına kadar onun yanında okumuştur, ayrıca Molla Mehmet Emin ER Hocanın soylu bir ailenin kızı ile evlenmesine vesile olmuştur.
Xanikili merhum Molla Muhammed Nuri, kardeşi Molla Süleyman , Molla İsmet ve Molla Mazhar Baskın kardeşler, Çınarın Şorşib köyünden Şeyh Ahmed’in oğlu Molla Tahur , Batman’da müderrislik yapan oğlu Molla Mehmet Zeki BİLGİN ve daha nice meşhur alimler yetiştirerek büyük sıkıntılarla vefatına kadar tedrisata devam etmiştir.
Ömrünün son dönemlerinde Diyarbakır’da yaşlı ve hasta haliyle evinden 3-4 km uzaklıktaki Tren Garı yanındaki Sümer Camisine her gün yaya giderek İmam Hatip Lisesi hocalarına ve başka ilim tahsili yapmak isteyenlere ders vermeye vefatına kadar devam etmiştir
Seyda Molla Abdussamed 1993 tarihinde Diyarbakır’da vefat etmiş ve Yeniköy mezarlığına defnedilmiştir. Altı erkek ve üç kız olmak üzere ilim tahsilinde bulunmuş dokuz evladı bulunmaktadır.
ESERLERİ:
Üstad Bediuzzaman Hzretleri üzerine yazılmış 2 kaside
Norşin’li Şeyh Maşuk üzerine yazılmış 1 kaside
Zokaydli Seyda Şeyh Mahmud üzerine yazılmış 1 kaside
Kaynak : Seyda Molla Abdussemed’in oğlu Mehmet Zeki BİLGİN
